Książka obejmuje wykłady Foucaulta z College de France z roku 1981/1982. Dotyczą one jednego z najciekawszych i najważniejszych tematów filozofii – podmiotu i podmiotowości. Autor analizuje proces, w którym powstaje poczucie podmiotowości oraz sposób, w jaki podmiot się samorealizuje, w jaki przeprowadza w sobie projekt panowania nad sobą. Bada więc praktyki, które prowadzą do wytworzenia podmiotu, a potem kształtowania go i rozwijania.

Materiał historyczny i historyczno-filozoficzny, na którym tym razem pracuje Foucault, to zarazem kultura sokratejska, jak i przede wszystkim rzymska kultura późnego antyku: stoicy, Epiktet, Seneka, Marek Aureliusz. Odnosi analizowane zjawiska z poziomu doświadczeń jednostkowych do procesów i mechanizmów społecznych, do tego, jak się przekładają na świat władzy i pracy, świat rzeczy i relacji z innymi.

Rozważania nad podmiotem są szczególną pozycją w całej serii wykładów z College de France – to jeden z najważniejszych tomów – i uzupełniają wiedzę o tym mniej podkreślanym aspekcie filozofii Foucaulta, który objawia się tu jako sprawny psycholog.

Michel Foucault

(1926–1984); francuski filozof i historyk; jedna z najważniejszych postaci świata nauki w powojennej Francji. Od 1970 roku profesor Collège de France. Stosując metodę strukturalną badał związki zachodzące między wiedzą a władzą. Jego słynne wykłady ukazują się do dziś, wzbudzając wielkie zainteresowanie.

Za pomocą metody strukturalnej, zachowując perspektywę historyczną, badał relacje między władzą a językiem i sposobem poznawania czy wytwarzania wiedzy, czyli różnych dyskursów. Analizował zależności między dyskursami nauki i instytucji społecznych (szpitali, więzień, szkół), a konkretnymi praktykami społecznymi w różnych epokach. Według Foucaulta każda epoka ma właściwe sobie „pole epistemologiczne”, związane ściśle z językiem i wytwarzające różne rodzaje „dyskursów”. Człowiek jest nie tyle podmiotem, co miejscem realizacji dyskursu. Foucault wykazywał zależność dyskursu naukowego w kształtujących się od XVII i XVIII wieku naukach społecznych oraz dyskursu stosowanego w psychiatrii, medycynie klinicznej, więziennictwie, od konkretnych „praktyk” językowych i społecznych, których stawką jest dominacja. Z pietyzmem odnosił się do świadectw historycznych, szczególnie dotyczących życia codziennego.

Autor dzieł: Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu (1961, wydanie polskie 1987), Naissance de la clinique (1963), Les mots et les choses (1966), Archeologia wiedzy (1969, wydanie polskie 1977), Nadzorować i karać (1975), Historia seksualności (t. 1–3, 1976–84) oraz cykl wykładów w Collège de France.